Wizyta terenowa – Kopenhaga (Dania)

Druga wizyta terenowa w ramach projektu odbyła się w Kopenhadze (Dania) w dniach 21–23 czerwca 2023 r. Głównym celem wizyty było zapoznanie się z wzorcową praktyką działania duńskich organów ds. zdrowia pod nazwą: „Inicjatywy komunikacyjne na rzecz szczepień ochronnych dla dzieci, w tym programy przypominające”, co obejmuje różne inicjatywy mające na celu zwiększenie zasięgu i wzmocnienie programu szczepień, w tym programy przypominające, kampanie komunikacyjne i udział pielęgniarek środowiskowych w roli ambasadorów szczepień. Działania skierowane są do rodziców dzieci w wieku od 3 miesięcy do 12 lat i obejmują szczepionki przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi; bakteriom Hib, polio (DiTeKiPol-Hib) i pneumokokom oraz wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV), a także odrze, śwince i różyczce (MMR).

Duński Urząd Zdrowia (Sundhedsstyrelsen) powitał w Kopenhadze 28 uczestników z 16 różnych państw członkowskich UE. Uczestnicy reprezentowali krajowe instytucje opieki zdrowotnej, ministerstwa zdrowia oraz krajowe urzędy ds. szczepień. Celem wizyty było:

• uzyskanie informacji na temat duńskiego programu szczepień ochronnych dla dzieci i wyciągnięcie wniosków z jego sukcesu,
• wspieranie wzajemnego uczenia się poprzez wymianę wiedzy i doświadczeń,
• opracowanie pomysłów na to, jak pracownicy ochrony zdrowia z innych państw członkowskich mogą przenieść tę praktykę do swoich krajów.

W ramach wizyty duńskie władze zdrowotne otrzymały certyfikat wyróżniającej się praktyki od Europejskiej Agencji Wykonawczej ds. Zdrowia i Cyfryzacji (HaDEA).

Cel

W Danii nie ma szczepień obowiązkowych, jednak wskaźnik wyszczepialności (VCR) dla większości szczepień jest wysoki. Najwyższy wskaźnik wyszczepialności dotyczy szczepionki DiTeKiPol-Hib i wynosi 97%, czyli powyżej celu Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) ustanowionego na poziomie 95%. Szczepionka MMR również charakteryzuje się wysokim wskaźnikiem VCR (94%), podczas gdy wskaźnik wyszczepialności przeciwko HPV jest umiarkowany (87% w przypadku pierwszego szczepienia przeciwko HPV), ale jednak powyżej średniej wartości VCR w UE wynoszącej 77%. Warto podkreślić wysoki wskaźnik wyszczepialności przeciwko HPV wśród chłopców. Ten element wszedł na stałe do programu szczepień dla dzieci dopiero w 2019 r., jednak obecnie wskaźnik dla chłopców jest niemal równy wskaźnikowi dla dziewcząt.

Po kilku latach niskiego poziomu wyszczepialności przeciwko HPV podjęto znaczące wysiłki, które przyniosły wyraźną poprawę wskaźników wyszczepialności przeciwko HPV wśród dziewcząt. Celem duńskiego programu szczepień ochronnych dla dzieci jest zmniejszenie fizycznych i administracyjnych przeszkód w zakresie szczepień w Danii, do czego dąży się dzięki kampaniom, programom przypominającym i ambasadorom szczepień.

Zaangażowane podmioty i wdrożenie

Programy szczepień odgrywają w Danii fundamentalną rolę w promowaniu zdrowia publicznego. Duński program szczepień ochronnych dla dzieci obejmuje współpracę w ramach różnych organizacji. Duński Urząd Zdrowia (Sundhedsstyrelsen) to organ, na którym spoczywa ogólna odpowiedzialność za duński program szczepień ochronnych dla dzieci i który wydaje zalecenia dla duńskiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Zdrowia, wskazując, które szczepienia powinny zostać uwzględnione. Statens Serum Institut ma za zadanie monitorować program oraz choroby, którym można zapobiegać poprzez szczepienia. Duńska Agencja Leków, we współpracy z Europejską Agencją Leków (EMA), odpowiada za zatwierdzanie stosowanych szczepionek, a także monitorowanie bezpieczeństwa i działań niepożądanych. Oceniając nowe szczepionki na potrzeby programu szczepień ochronnych dla dzieci, Duński Urząd Zdrowia konsultuje się z działającą w jego obrębie Radą ds. Szczepień. Jeśli Duński Urząd Zdrowia stwierdzi, że daną szczepionkę należy wprowadzić do programu, przedstawia zalecenie duńskiemu Ministerstwu Spraw Wewnętrznych i Zdrowia, które ma uprawnienia decyzyjne. Statens Serum Institut jest odpowiedzialny za zapewnienie dostaw szczepionek na potrzeby programu. Rolą Rady ds. Szczepień jest zapewnianie profesjonalnego doradztwa na bazie doświadczenia w zakresie szczepień.

Aby wzmocnić duński program szczepień ochronnych dla dzieci, Duński Urząd Zdrowia uruchomił inicjatywę mającą na celu edukację pielęgniarek środowiskowych (pielęgniarek odbywających wizyty domowe), aby stały się ambasadorami szczepień. Pielęgniarki odgrywają ważną rolę, ponieważ występują jako doradcy i przekazują informacje na temat zdrowia dzieci. W ramach opisanej inicjatywy oferowane są szkolenia dla ambasadorów oraz rozwijanie umiejętności komunikacyjnych, co umożliwia dialog z rodzicami na temat szczepień.

Zasoby

Szczepionki w ramach duńskiego programu szczepień ochronnych dla dzieci są łatwo dostępne i bezpłatne. Niektóre szczepienia są refundowane dla pewnych grup społecznych (grup ryzyka). Kobiety mogą zostać bezpłatnie zaszczepione przeciwko różyczce, jeśli nie zostały zaszczepione wcześniej, a wszyscy dorośli mogą zostać zaszczepieni przeciwko odrze, jeśli nie nabyli wcześniej odporności w wyniku zakażenia lub szczepienia.

W sezonie 2023/24 dzieciom w wieku 2–6 lat oferowane są bezpłatne szczepienia przeciwko grypie.

Wyniki

Status szczepień każdego obywatela i powiązane z tym informacje o szczepionkach są monitorowane za pomocą rejestru szczepień (DDV). Przestrzeganie szczepień i ich skuteczność są monitorowane i oceniane również za pomocą tego rejestru, który zawiera też dane na temat płci, grup wiekowych i położenia geograficznego. System monitorowania obejmuje wyłącznie szczepionki, które są zalecane lub które włączono do krajowych programów szczepień. Rejestracja wszystkich szczepień w Duńskim Rejestrze Szczepień (DDV) jest obowiązkowa.

Na 14 dni przed zalecanym terminem szczepienia do rodziców wysyłane są przypomnienia o szczepieniach. Szczepienia są zazwyczaj wykonywane przez lekarza rodzinnego i łączone z rutynowymi kontrolnymi badaniami lekarskimi. Jeśli szczepienie nie zostanie wykonane, 30 dni po zalecanym terminie szczepienia zostanie wysłane przypomnienie. Duński Urząd Zdrowia zaleca, aby szczepić dzieci we wskazanym terminie. Daje to gwarancję, że każda szczepionka zapewni dziecku maksymalną ochronę.

W 2017 r. Duński Urząd Zdrowia, Duńskie Towarzystwo Onkologiczne i Duńskie Stowarzyszenie Medyczne wspólnie rozpoczęły kampanię informacyjną pod hasłem „Stop HPV”. Celem tej inicjatywy było dostarczenie szczegółowych i sprawdzonych informacji na temat szczepionki przeciwko HPV oraz zwiększenie poziomu wyszczepialności po spadku ich przyjmowania. W 2019 r. rozszerzono kampanię, obejmując nią także chłopców, co oznacza, że chłopcy, podobnie jak dziewczęta, otrzymują teraz bezpłatną szczepionkę przeciwko HPV, jeśli urodzili się w drugiej połowie 2007 r. lub później. Kampania zakończyła się pod koniec 2021 r. po pomyślnym przywróceniu odpowiedniego zasięgu szczepień przeciwko HPV.

Kluczową rolę w docieraniu do lokalnych społeczności odegrali ambasadorzy szczepień, którzy stosowali podejście oparte na dialogu w celu rozwiewania obaw. Pielęgniarki środowiskowe regularnie spotykają się z rodzinami i dziećmi w swoich rejonach i budują wysoki poziom zaufania. Pracują one z kobietami w ciąży i wielokrotnie odwiedzają w domach noworodki w pierwszym roku życia. Ponownie spotykają się z dziećmi w przedszkolu i szkole. Pielęgniarki środowiskowe są w stanie rozwiązywać problemy w atmosferze zaufania i mają doskonałe możliwości, aby poruszać temat szczepień. W latach 2019–2022 na ambasadorów szczepień przeszkolono około 200 pielęgniarek środowiskowych, a szkolenia prowadzili eksperci z Duńskiego Urzędu Zdrowia. Całodniowe szkolenie było poświęcone programowi szczepień ochronnych dla dzieci, chorobom i szczepionkom, Duńskiemu Rejestrowi Szczepień oraz dobrym sposobom komunikowania się na temat szczepień. Duński Urząd Zdrowia wyposażył ambasadorów szczepień w materiały informacyjne, jak np. podręcznik na temat szczepień, pocztówki, filmy animowane i plakaty.

Duński Urząd Zdrowia zrobił postępy w zakresie zapewniania łatwiejszego dostępu do szczepień, zarówno pod względem geograficznym, jak i cyfrowym. W przypadku grup szczególnie wrażliwych i trudnodostępnych wprowadzono różne inicjatywy, jak np. podawanie szczepionek w schroniskach dla bezdomnych, a także wizyty w ośrodkach szczepień w towarzystwie pracowników ochrony zdrowia. Dla osób mających trudności z poruszaniem się są również dostępne szczepienia domowe. Z myślą o pokonaniu barier językowych informacje o programie przetłumaczono na kilka języków (angielski, arabski, perski, polski i somalijski).