Wizyta terenowa w Amsterdamie, Holandia

W dniach 20–22 września 2023 r. w Amsterdamie (Holandia) odbyła się czwarta wizyta terenowa w ramach projektu „Pokonywanie barier wobec szczepień”. Wizyta koncentrowała się na wykorzystaniu mobilnych placówek szczepień (MV), czyli wzorcowej praktyce działania, której celem jest zwiększenie wyszczepialności przeciwko COVID-19 dzięki użyciu autobusów lub tymczasowych punktów szczepień. Inicjatywa była skierowana do osób mieszkających w obszarach o stosunkowo niskim poziomie wyszczepialności oraz do grup docelowych takich jak osoby o niskim statusie społeczno-ekonomicznym, więźniowie i osoby niepiśmienne. 

Holenderski Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego i Środowiska (Rijksintituut voor volksgezondheid en milieu (RIVM)) przyjął w swoich progach 26 uczestników z 15 państw członkowskich UE. Uczestnicy reprezentowali krajowe instytucje ochrony zdrowia, ministerstwa zdrowia i krajowe urzędy ds. szczepień.

Celem tej wizyty było:

• zebranie informacji na temat mobilnych placówek szczepień (MV) w Holandii oraz wyciągnięcie wniosków z ich sukcesu,
• wspieranie procesu wzajemnego uczenia się poprzez zapewnienie przestrzeni do wymiany wiedzy i doświadczeń,
• opracowanie pomysłów na przeniesienie tej praktyki do swoich krajów przez pracowników ochrony zdrowia z państw członkowskich.

Podczas wizyty Holenderski Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego i Środowiska (Rijksintituut voor volksgezondheid en milieu (RIVM)), Miejski Urząd Ochrony Zdrowia w Amsterdamie (GGD Amsterdam) oraz Stowarzyszenie Ubezpieczeń Zdrowotnych (GGD GHOR Nederland) otrzymały certyfikat wzorcowej praktyki od Europejskiej Agencji Wykonawczej ds. Zdrowia i Cyfryzacji (HaDEA).

Cel

Podczas pierwszej kampanii szczepień przeciwko COVID-19 dane dotyczące wyszczepialności zaczęły z biegiem czasu wykazywać znaczne różnice między regionami i obszarami Holandii. Niektóre z tych różnic były, jak się wydawało, związane z barierami w zakresie dostępności i wiedzy w obszarach i regionach, w których występowały niższe wskaźniki wyszczepialności.

Aby pokonać te bariery, miejskie placówki ochrony zdrowia rozmieściły mobilne placówki MV w różnych obszarach na terytorium całej Holandii podczas kolejnych kampanii szczepień przeciwko COVID-19. 

Instytucje ochrony zdrowia w różnych miastach (nie tylko w Amsterdamie) rozstawiły specjalne autobusy w kilku dzielnicach, za pośrednictwem których udzielały informacji na temat szczepionek przeciwko COVID 19 oraz oferowały szczepienia. Szczepienia były oferowane przechodniom na zasadzie drop-in, tzn. bez konieczności wcześniejszego umawiania się na wizytę. W autobusach oferowano pierwsze i drugie szczepienie wszystkim mieszkańcom danej okolicy, którzy chcieli zaszczepić się przeciwko COVID-19. 

Oprócz otrzymania szczepionki mieszkańcy dzielnic objętych programem uzyskiwali informacje zdrowotne (często w różnych językach), a także mieli możliwość zadawania pytań. Pracownicy ochrony zdrowia, czasami w towarzystwie zaufanych ważnych osób mieszkających w okolicy, rozdawali ulotki i broszury, rozwieszali plakaty i prowadzili osobiste rozmowy z pojedynczymi osobami oraz grupami. Działania te miały na celu ograniczenie barier w dostępie do szczepień poprzez oferowanie łatwo dostępnych usług w zakresie szczepień, informacji zaadaptowanych do określonych wymogów kulturowych oraz prowadzenie dialogu, aby budować w ten sposób zaufanie i zwiększać wiedzę na temat szczepień.

Zaangażowane podmioty i wdrożenie

Ministerstwo Zdrowia (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) to organ odpowiedzialny za dysponowanie programami szczepień. Ministerstwo konsultuje się z Krajową Radą Zdrowia (Gezondheidsraad), czyli niezależnym naukowym organem doradczym w dziedzinie zdrowia publicznego, m.in. otrzymując zalecenia dotyczące szczepień dla określonych grup docelowych. W skład zarządu Krajowej Rady Zdrowia wchodzi przewodniczący, wiceprzewodniczący oraz 100 członków reprezentujących wszystkie regiony kraju i różne dyscypliny. Wspólnie zajmują się oni sześcioma obszarami działalności: opieką zdrowotną, profilaktyką, zdrowym odżywianiem, zdrowiem środowiskowym, zdrowymi warunkami pracy, a także innowacjami i infrastrukturą wiedzy.

Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego i Środowiska (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en millieu (RIVM)) organizuje, prowadzi i monitoruje programy szczepień na poziomie krajowym we współpracy z partnerami regionalnymi, miejskimi organami ochrony zdrowia i organizacjami pozarządowymi.

Opierając się na informacjach dotyczących wyszczepialności i wiedzy o konkretnych regionach, regionalne wydziały miejskich organów ochrony zdrowia określają konkretne obszary, w których konieczne są interwencje.

Zasoby

W Holandii szczepionki są zazwyczaj dostępne bezpłatnie w punkcie szczepień dla osób należących do grup docelowych. Osoby nienależące do grupy docelowej muszą uiścić opłatę z własnej kieszeni zarówno za szczepionkę, jak i jej podanie – dotyczy to na przykład rodziców zgłaszających swoje dzieci do szczepień przeciwko ospie wietrznej.

Mobilne placówki MV są finansowane przez holenderskie Ministerstwo Zdrowia, Opieki Społecznej i Sportu. Autobusy udostępniono bezpłatnie podczas kampanii. Regiony mogły swobodnie decydować o częstotliwości oraz czasie korzystania z autobusów oraz nadzorować koordynację i personel.

Wyniki 

Wstępne wyniki z regionu, którego stolicą jest Amsterdam, wskazują, że na danym obszarze średni dzienny wskaźnik szczepień pierwszą dawką szczepionki przeciwko COVID-19 był o 26% wyższy w dniach, w których obecne były mobilne placówki szczepień niż w dniach, w których autobusy nie były dostępne. Wskazuje to, że wprowadzenie takich placówek szczepień może zwiększyć wyszczepialność.

Sukces omawianego programu przyniósł taki efekt, że z mobilnych placówek MV korzystano do września 2023 r. w ramach programu szczepień przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV) dla młodych osób dorosłych (w wieku 19–26 lat) w Amsterdamie.